Toeslagenaffaire Hakt Erin; Neemt Rutte De Ultieme Verantwoordelijkheid?

Door : SoSo Kitchen | 0 Reacties | Op : 19-12-2020 | Categorie : SoSo Blog

De toeslagenaffaire is nog lang niet klaar met dit kabinet. Daar is de schade bij de ouders als gevolg van het grootschalige overheidsfalen te groot voor. Politieke consequenties kunnen niet uitblijven na het donderdag gepubliceerde snoeiharde rapport van de ondervragingscommissie die uitzocht hoe het zo mis heeft kunnen gaan. De vraag is wélke consequenties.

Het rapport Ongekend onrecht hakte erin bij de politiek. “Daar kunnen we ons alleen maar voor schamen”, zei premier Mark Rutte vrijdag tijdens zijn wekelijkse persconferentie.

Ouders werden jarenlang vermorzeld door het toeslagensysteem van de Belastingdienst, met ongekende gevolgen. De problemen beperkten zich echter niet tot alleen grote schulden, die volgden op het harde terugvorderbeleid: het had ook invloed op hun werk, ze kregen relatieproblemen of ze moesten hun huis verlaten.

In de afgelopen periode lieten publicaties van Trouw en RTL Nieuws en de vastberadenheid van Kamerleden Renske Leijten (SP) en Pieter Omtzigt (CDA) zien hoe hopeloos de situatie is.

De rapporten van de Nationale ombudsman (2017) en de commissie-Donner (2019 en 2020) maakten ook veel duidelijk. Maar in het eindverslag van de ondervragingscommissie kwam alle ellende samen.

Volgende week speciale bijeenkomst kabinet

De Belastingdienst, de Tweede Kamer, het kabinet en de bestuursrechtspraak; allemaal hadden ze aandeel in het leed van de ouders.

Hoe nu verder? Volgende week ligt deze vraag voor tijdens een bijeenkomst in het Catshuis met de meest betrokken kabinetsleden, onder aanvoering van Rutte.

Een speciaal kabinetsberaad om tot een reactie op een rapport te komen is al zeldzaam, en al helemaal tijdens het kerstreces, zoals in dit geval. Het toont de uitzonderlijke impact van dit rapport aan. Begin januari komt er een officiële reactie.

Wat betekent een kabinetsval voor de politiek?

Aftreden is de ultieme vorm van politieke verantwoordelijkheid nemen. Rutte werd er vrijdag naar gevraagd, maar wilde er niet op vooruitlopen. “Die politieke vraag komt natuurlijk een keer terug”, zei hij daar alleen over.

We zitten vlak voor de verkiezingen, die niet vervroegd zullen worden. Als het kabinet aftreedt, is het tot aan de Tweede Kamerverkiezingen op 17 maart volgend jaar demissionair.

Er worden dan alleen nog lopende zaken afgehandeld, totdat er een nieuwe ploeg zit. Vanwege de recessen staan er nog maar vijftien officiële vergaderdagen op de agenda.

Er wordt sinds de afkondiging van de recentste coronamaatregelen al minder vergaderd door de Kamer, dus veel parlementaire impact zal zo’n val niet hebben.

Kamervoorzitter Arib (links) neemt het rapport Ongekend onrecht aan van commissievoorzitter Van Dam (tweede van links), op de voorgrond CDA-Kamerlid Omtzigt. (Foto: ANP)

Ook CDA en D66 lopen bij aftreden schade op

De ondervragingscommissie deed onderzoek van 2013 tot en met november 2019. Van de meest bij de toeslagenaffaire betrokken bewindspersonen zit alleen Rutte nog op dezelfde positie.

Lodewijk Asscher (minister van Sociale Zaken tussen 2012 en 2017), Eric Wiebes (staatssecretaris van Financiën tussen 2014 en 2017, nu minister) en Frans Weekers (staatssecretaris van Financiën tussen 2010 en 2014) hebben inmiddels een andere functie of zitten niet meer in het kabinet.

Als het kabinet aftreedt, is Rutte niet de enige die gezichtsverlies lijdt. De politieke leiders van D66 (Sigrid Kaag) en het CDA (Wopke Hoekstra) zitten ook in de regering. Eind vorig jaar stapte bovendien al een D66-bewindsman (Menno Snel) op.

Maar de premier loopt als het gezicht en de naamgever van de afgelopen drie kabinetten de meeste schade op.

Vanuit de oppositie zal de PvdA hier liever ook geen campagnethema van maken. De commissie concludeerde immers dat partijleider Asscher medeverantwoordelijk is voor de harde fraudeaanpak.

SP-Kamerlid Leijten tijdens een van de verhoren van de ondervragingscommissie die onderzoek deed naar de toeslagenaffaire. (Foto: ANP)

Bij een eventueel aftreden van Rutte gaan de gedachten misschien terug naar 2002. Toenmalig premier Wim Kok trad af vanwege het rapport over de val van Srebrenica in 1995, waarbij Nederlandse VN-militairen betrokken waren. Meer dan zevenduizend moslimjongens en -mannen werden vermoord.

Natuurlijk is zo’n tragedie met zo veel doden niet te vergelijken met wat er nu gebeurt, maar er is een politieke parallel: ook Kok zat in de laatste maanden van zijn kabinet.

Een belangrijk verschil is dat de PvdA-premier destijds bezig was aan zijn laatste kabinet; hij zou de politiek verlaten. Rutte heeft aangekondigd voor nog een termijn te gaan.

De bal ligt nu bij Rutte. De premier heeft – waarschijnlijk heel bewust – de ernst van de zaak duidelijk gemaakt door aan te kondigen midden in de kerstvakantie topoverleg te voeren over de politieke consequenties. Dat is doorgaans niet de opmaat voor alleen een schriftelijke kabinetsreactie.

Politieke schade voor Rutte is al een feit

De politieke schade voor Rutte is al een feit. Ook als hij niet besluit op te stappen.

Tijdens zijn verhoor door de ondervragingscommissie maakte hij zijn rol kleiner dan die was. Zo ontstond het beeld van een premier die geen vuile handen wil maken.

Dan was er nog zijn rol als voorzitter van een speciale commissie die in 2013 in het leven werd geroepen om fraude hard aan te pakken. Dat spoorde mensen misschien aan om te fanatiek op fraudejacht te gaan, erkende Rutte zelf.

Tot slot dook de term ‘Rutte-doctrine’ op in sms-verkeer tussen zijn medewerkers. Daarmee wordt bedoeld dat informatieverkeer tussen ambtenaren zo min mogelijk naar buiten komt, anders kunnen zij volgens de premier hun werk niet goed doen.

De gebrekkige informatievoorziening richting de Kamer, de media en de ondervragingscommissie is juist een van de grote frustraties in het toeslagendossier.

Hoe dan ook dilemma voor Rutte

Met alles minder dan aftreden, kan de indruk ontstaan dat Rutte de toeslagenaffaire niet serieus neemt. Stapt hij op, dan gaat hij de campagne in als de premier die het tijdens zijn bewind liet gebeuren dat duizenden gezinnen de vernieling in werden geholpen.

Dé schuldige ga je niet vinden, zei een oud-belastingambtenaar al tegen de ondervragingscommissie. De verantwoordelijkheid lag op vele politieke bureaus.

Zo bezien is er nog een vergelijking te maken met zijn voorganger Kok, die bij zijn aftreden zei dat de internationale gemeenschap “anoniem” is en daarom geen verantwoordelijkheid kan nemen voor de slachtoffers. “Ik kan en doe dat wél”, zei hij.

https://www.nu.nl/politiek/6097602/toeslagenaffaire-hakt-erin-neemt-rutte-de-ultieme-verantwoordelijkheid

Zie ook:

http://www.sosokitchen.nl/rutte-asscher-wiebes-en-weekers-medeverantwoordelijk-voor-toeslagenaffaire

http://www.sosokitchen.nl/etnisch-profileren